Jak wspierać dziecko w nauce bez porównań z innymi?

Porównywanie – kiedy może motywować, a kiedy dewastować?

Odpowiedź na to pytanie jest bardzo prosta. Porównywanie do innych nigdy nie motywuje, choć takie właśnie jest założenie rodziców, a zazwyczaj właśnie demotywuje, a wręcz, jeśli jest częste i w krytycznym tonie – dewastuje młodych ludzi.

Być może Tobie również zdarzyło się, nawet nieświadomie, powiedzieć swojemu dziecku, że jego kolega lub koleżanka już coś potrafi, a Twoje dziecko jeszcze nie.

“Zobacz, Krzyś tak mało się przykłada do nauki, a ma takie dobre oceny, a Ty ślęczysz nad książkami i nic”
“Ania już wszystko umie, może i ty spróbujesz i ci w końcu wyjdzie?”
“Dlaczego Zosia dostała z klasówki 5 a ty tylko 3?”

Powyższe komunikaty, przekazywane czasem w złości, a często nawet w dobrej wierze są zazwyczaj wyrazem bezradności rodziców, którzy nie wiedzą, jak zmotywować dziecko do nauki. Myślą więc, że porównując je do innych, zmobilizują je do działania. W rzeczywistości dzieje się dokładnie na odwrót. Dziecko, które jest porównywane, doświadcza poczucia niesprawiedliwości i niedocenienia.

Jak porównywanie wpływa na dziecko?

Porównywanie do innych podcina skrzydła i zaburza poczucie własnej wartości u dziecka, które zaczyna wierzyć w to, że jest gorsze i niewystarczające. Może to prowadzić do wycofania i lęku przed porażką, a nawet – unikania nauki.

Kolejną konsekwencją porównywania jest budowanie niezdrowej rywalizacji. Dziecko, zamiast rozwijać umiejętności oparte na współpracy i empatii, przełącza się w tryb konkurowania z innymi osobami. Jest to oczywiście zgubna droga, gdyż każde dziecko posiada inne umiejętności, a osiągnięte wyniki nie zawsze są efektem włożonej w nie pracy, ale często są wypadkową szczęścia, indywidualnych predyspozycji czy chociażby samopoczucia danego dnia.

A przecież nie chodzi tak naprawdę o to, aby skupiać się na prześciganiu innych, co jest prostą receptą na wypalenie, ale aby rozwijać siebie i swoją wewnętrzną motywację. I w końcu konsekwencją długotrwałego porównywania do innych może być bunt lub opór dziecka, które stwierdzi, że nie zamierza już brać udziału w prześciganiu się z rówieśnikami lub rodzeństwem.

Dedukcja jest prosta – skoro i tak nie jestem tak dobry jak mój brat/siostra/dzieci znajomych moich rodziców to po co tak właściwie się starać? A z taką postawą u dziecka trzeba już będzie włożyć dużo więcej wysiłku w zmianę.

Co zamiast porównań? Skuteczna komunikacja z dzieckiem

Co w takim razie mówić dziecku, aby nie czuło się pokrzywdzone naszymi słowami, ale jednocześnie było zachęcone do pracy i nauki? Jak zauważać jego postępy? Przede wszystkim zmień swoje myślenie i zamiast ciągle sprawdzać, jak poszło innym, skup się na swoim dziecku. Jest wyjątkowo i niepowtarzalne, więc dlaczego miałoby być ciągle porównywane?

Pierwszym dobrym sposobem na komunikację z dzieckiem w takim przypadku jest porównywanie, ale do swoich własnych osiągnięć. Co to oznacza? Zamiast mówić: „Poszło ci gorzej niż twojemu koledze z klasy” powiedz: „Ostatnio na klasówce lepiej poszedł ci ten temat. Czy coś się stało, że tym razem nie udało ci się wykonać tego zadania? Czy potrzebujesz mojej pomocy?”. Albo inny przykład. Zamiast powiedzieć: „Karolina dostała 5, a ty 2 – dlaczego?” powiedz lepiej: „Widzę, że bardzo się starałaś i cieszę się, że poprawiłaś swoją ocenę z 1 na 2 – zobaczysz, na pewno będzie ci szło coraz lepiej!”.

Jeśli już jesteśmy przy tym temacie, warto wspomnieć o tym, że powinniśmy doceniać dziecko za włożony wysiłek, a nie efekt końcowy. Bo tak naprawdę liczy się systematyczność i wytrwałość, które zaowocują dopiero po czasie. Dlatego często używaj takich zwrotów jak: „Widzę, że naprawdę włożyłeś w to dużo pracy – to jest najważniejsze!”.

Jak pomóc dziecku w nauce?

Pamiętajmy, że nauka to proces, który trwa latami, a składa się na niego wiele czynników. Warto więc zacząć od podstaw i zadbać o rzeczy, które w pierwszej kolejności mają wpływ na naukę u dziecka.